Jak wybrać odpowiedni teleskop

Wszystkie teleskopy optyczne podzielić można pod względem elementu gromadzącego światło na modele soczewkowe, zwierciadlane oraz katadioptryczne (zwierciadlano-soczewkowe). Wszystkie konstrukcje mają swoje zalety i wady. Wybierając teleskop, należy wziąć pod uwagę kilka czynników − cel i warunki obserwacji, wymagania dotyczące mobilności i masy, poziom aberracji, cenę i nie tylko. Aby ułatwić Ci proces wyboru teleskopu, przybliżymy cechy najpopularniejszych obecnie rodzajów tych przyrządów.

• Refraktory (teleskopy soczewkowe)
• Reflektory (teleskopy zwierciadlane)
• Katadioptryki (teleskopy soczewkowo-zwierciadlane)

Refraktory (teleskopy soczewkowe)

Pierwszymi teleskopami w historii były właśnie teleskopy soczewkowe. W modelach tych funkcję soczewki obiektywu odgrywa soczewka dwuwypukła − to ona odpowiada za zbieranie światła. Jej działanie opiera się o zdolność soczewek wypukłych do załamywania promieni świetlnych i gromadzenia ich w określonym punkcie − ognisku. To właśnie dlatego teleskopy soczewkowe często nazywa się refraktorami (słowo pochodzenia łacińskiego refract).

W lunecie Galileusza (zbudowanej w 1609 r.) zastosowane zostały dwie soczewki umożliwiające zbieranie maksymalnej ilości światła gwiazd, tak aby mogło je ujrzeć ludzkie oko. Pierwsza soczewka (soczewka obiektywowa) jest skupiająca: zbiera światło i ogniskuje je na pewnej odległości; druga natomiast (soczewka okularowa) jest rozpraszająca − ponownie przekształca zbiegającą się wiązkę w promienie równoległe. Konstrukcja Galileusza przekazuje bezpośredni, pozbawiony zniekształceń obraz, który znacznie zaburza jednak aberracja chromatyczna. Objawia się ona nieprawidłowym zabarwieniem krawędzi i szczegółów obserwowanych obiektów.

Teleskop Keplera (wynaleziony w roku 1611) był bardziej złożony, a jego okular wykorzystywał soczewkę wypukłą, której przednie ogniskowane połączone zostało z tylnym ogniskowaniem soczewki obiektywowej. Otrzymywany obraz jest odwrócony, jednak nie ma to większego znaczenia dla obserwacji astronomicznych − w ognisku wewnątrz tubusu umieścić można siatkę pomiarową. Konstrukcja opracowana przez Keplera wywarła znaczny wpływ na dalszy rozwój teleskopów refrakcyjnych. Choć także występował w niej problem aberracji chromatycznej, efekt ten można było zredukować poprzez zwiększenie odległości ogniskowej soczewki obiektywowej. To dlatego ówczesne refraktory, pomimo niewielkiej średnicy soczewek, często charakteryzowała odległość ogniskowa równa kilku metrom − z tym zaś wiązała się odpowiadająca długość tubusu. Niektóre refraktory obchodziły się nawet bez niego (obserwator trzymał okular, „wyłapując” obraz przekazywany przez soczewkę obiektywową montowaną na specjalnym statywie).

Te szczególne właściwości sprawiły, że nawet Newton uznał korekcję aberracji chromatycznych występujących w teleskopach refrakcyjnych za wyczyn niemożliwy. Jednak już w pierwszej połowie wieku XVIII pojawił się refraktor achromatyczny.

Dwusoczewkowe, achromatyczne teleskopy refrakcyjne to najpopularniejsze przyrządy wśród narzędzi amatorskich; istnieją jednak także bardziej złożone konstrukcje soczewkowe. Zazwyczaj soczewka obiektywowa refraktora achromatycznego składa się z dwóch soczewek wykonanych z dwóch różnych rodzajów szkła: jedna z nich jest skupiająca, a druga − rozpraszająca. Pozwala to znacznie ograniczyć aberracje sferyczne i chromatyczne (które nieodłącznie towarzyszą soczewkom pojedynczym). Zmniejszeniu uległ także rozmiar tubusu teleskopu.

Dalszy rozwój refraktorów doprowadził do wynalezienia teleskopów apochromatycznych, w których skutki aberracji chromatycznej zostały zredukowane niemal do zera. Osiągnięcie to jest możliwe dzięki zastosowaniu specjalnych typów szkła, którego produkcja i przetwórstwo są jednak kosztowne. Z tej przyczyny ceny takich przyrządów kilkukrotnie przekraczają koszty teleskopów achromatycznych o podobnej aperturze.

Podobnie jak w przypadku każdej innej konstrukcji optycznej, refraktory mają swoje zalety i wady; ich analiza może pomóc Ci dokonać wyboru teleskopu.

Zalety refraktorów:

• względnie prosta konstrukcja, zapewniająca łatwą obsługę i niezawodność;
• brak konieczności stosowania obszernego osprzętu dodatkowego;
• szybka stabilizacja termiczna;
• doskonałe przystosowanie do obserwacji księżyca, planet lub podwójnych gwiazd, zwłaszcza przy dużej aperturze;
• brak zakłóceń spowodowanych obecnością zwierciadła wtórnego lub diagonalnego, a tym samym maksymalny kontrast obrazu;
• dobre odwzorowanie barw w konstrukcji achromatycznej oraz doskonałe − w konstrukcji apochromatycznej;
• zamknięty tubus eliminujący przepływ powietrza, który może negatywnie wpływać na obraz, oraz chroniący układ optyczny przez pyłem i zanieczyszczeniami;
• soczewka obiektywowa wykonana i wyregulowana przez producenta w gotowej konstrukcji − brak konieczności regulacji przez użytkownika.

Wady refraktorów:

• najwyższy koszt na jednostkę soczewki w porównaniu do reflektorów i katadioptryków;
• większe masa i rozmiar w porównaniu do reflektorów i katadioptryków o tej samej aperturze;
• cena i duże rozmiary teleskopów ograniczają maksymalną średnicę apertury;
• gorsze przystosowanie do obserwacji małych i ciemnych obiektów głębokiego nieba ze względu na praktyczne ograniczenia dotyczące apertury.

Zalecamy:

Teleskop Levenhuk Skyline 50х600 AZ

Teleskop Levenhuk Skyline 50х600 AZ to kompaktowy refraktor doskonały dla początkujących astronomów. Model ten charakteryzuje się wysokiej jakości układem optycznym, solidną budową i łatwością obsługi. Za jego pomocą można obserwować księżycowe kratery, fazy planety Wenus, prądy atmosferyczne na Jowiszu, pierścienie Saturna i wiele innych ciał niebieskich. Teleskop Levenhuk Skyline 50х600 AZ nadaje się również do prowadzenia obserwacji obiektów znajdujących się na ziemi.

Teleskop Levenhuk Skyline Travel 70

Levenhuk Skyline Travel 70 to kompaktowy i lekki teleskop refrakcyjny na montażu azymutalnym. Ten teleskop jest przenośny: można zabrać go ze sobą w celu prowadzenia obserwacji poza miastem. Do zestawu dołączony jest plecak, w którym doskonale mieszczą się teleskop, akcesoria optyczne i statyw. Teleskop ten idealnie nadaje się do obserwacji planet Układu Słonecznego i Księżyca. Może także służyć jako klasyczna luneta do prowadzenia obserwacji obiektów na ziemi. Teleskop Levenhuk Skyline Travel 70 pozwala również na obserwację obiektów głębokiego nieba.

Teleskop Levenhuk Strike 90 PLUS

Levenhuk Strike 90 PLUS to teleskop, który świetnie nadaje się dla osób zaczynających swoją przygodę z astronomią. Jest nieodłącznym towarzyszem zarówno dzieci, jak i ich rodziców podczas poznawania wszechświata. Ustawienie teleskopu i korzystanie z niego jest bardzo proste, dzięki czemu idealnie nadaje się dla astronomów amatorów. Teleskop Strike 90 PLUS umożliwia prowadzenie obserwacji Księżyca i jego słynnych kraterów, niesamowitych krajobrazów Marsa, pierścieni Saturna oraz księżyców Jowisza, jak również obserwowanie odległych gromad gwiazd i mgławic.

Teleskop Levenhuk Skyline 50x600 AZ

Teleskop Levenhuk Strike 90 PLUS

Teleskop Levenhuk Skyline Travel 70

Reflektory (teleskopy zwierciadlane)

Teleskopy zwierciadlane lub reflektory (od łacińskiego „reflectio“ – odbijać) to przyrządy, w których soczewka składa się wyłącznie z luster. Podobnie jak soczewka wypukła, zwierciadło wklęsłe zbiera światło w określonym punkcie. Umieszczenie w tym miejscu okularu umożliwia obserwację obrazu.

Jednym z pierwszych reflektorów tego typu był teleskop <>bGregory’ego (1663); jego nazwa pochodzi od Jamesa Gregory’ego – wynalazcy teleskopu z głównym zwierciadłem paraboloidalnym. Obraz uzyskiwany przez taki teleskop jest pozbawiony aberracji zarówno sferycznych, jak i chromatycznych. Duże, główne zwierciadło zbiera światło, które odbijane jest przez zamontowane przed nim małe, elipsoidalne lustro, a następnie trafia do oka obserwatora przez otwór w głównym zwierciadle.

Rozczarowany ówczesnymi refraktorami, Izaak Newton rozpoczął pracę nad teleskopem zwierciadlanym w roku 1667. Użył on głównego, metalowego lustra (wersje szklane ze srebrną lub aluminiową powłoką pojawiły się dopiero później) do gromadzenia światła oraz małego, płaskiego zwierciadła do odbijania skupionej wiązki optycznej pod odpowiednim kątem, a następnie kierowania go do okularu. W ten sposób rozwiązany został problem aberracji chromatycznej – lustra zastosowane w miejscu soczewek równomiernie odbijają światło o różnych długościach fali. Główne zwierciadło teleskopu Newtona może być paraboloidalne lub nawet sferyczne, jeżeli rozmiar otworu bezwzględnego jest stosunkowo niewielki. Lustro sferyczne jest znacznie łatwiejsze do wykonania, dlatego reflektor Newtona ze sferycznym zwierciadłem jest jednym z najbardziej przystępnych cenowo teleskopów, uwzględniając także modele do samodzielnego złożenia.

Konstrukcja zaproponowana w 1672 roku przez Laurenta Cassegraina przypomina teleskop Gregory’ego, jednak odróżnia się od niego charakterystycznymi cechami, takimi jak hiperboloidalne, wypukłe zwierciadło wtórne, które przekłada się na kompaktowe rozmiary i krótszą ogniskową. Tradycyjny reflektor Cassegraina nie nadaje się do produkcji masowej ze względów technologicznych (wymagające kształty powierzchni – parabola, hiperbola) i nie posiada korekcji aberracji komatycznej. Jego modyfikacje pozostają popularne aż do dziś. Na szczególną uwagę zasługuje teleskop Ritcheya-Chrétiena, w którym zastosowane są główne i wtórne zwierciadła hiperboloidalne zapewniające szerokie i pozbawione aberracji chromatycznych pole widzenia. Sprawia to, że przyrządy tego typu są szczególnie dobrze przystosowane do astrofotografii (słynny kosmiczny teleskop Hubble’a wykorzystuje konstrukcję właśnie tego typu). Ponadto w oparciu o reflektor Cassegraina opracowano później popularne i nieskomplikowane z technologicznego punktu widzenia konstrukcje katadioptryczne Schmidta–Cassegraina oraz Maksutowa–Cassegraina.

Podczas wyboru teleskopu warto pamiętać o tym, że pojęcie „reflektor” często odnosi się do teleskopu o konstrukcji Newtona. Małe natężenie aberracji sferycznych i brak chromatyzmu nie oznacza jednak, że jest on całkowicie pozbawiony zakłóceń. W pobliżu osi pojawia się tzw. koma – aberracja związana z nierównomiernością powiększenia w poszczególnych strefach pierścieniowych apertury. Na skutek komy obraz gwiazdy nie przypomina kształtem koła, a raczej rzut stożka; wyraźna i jasna część znajduje się bliżej środka pola widzenia, a niewyraźna, zaokrąglona część – z dala od środka. Stopień aberracji komatycznej jest wprost proporcjonalny do odległości od środka pola widzenia oraz kwadratu średnicy soczewki obiektywowej. To dlatego zjawisko to występuje z największą intensywnością na krawędziach pola widzenia w tzw. „szybkich” teleskopach Newtona (o dużej aperturze). W celu korekcji aberracji komatycznej stosuje się specjalne soczewki korygujące, montowane przed okularem lub aparatem.

Ponieważ konstrukcja Newtona to najbardziej przystępny cenowo reflektor do samodzielnego złożenia, często występuje ona w połączeniu z prostym, kompaktowym i praktycznym montażem Dobsona, wraz z którym tworzy mobilny przyrząd o przyzwoitej aperturze. Montaże Dobsona to jednak nie tylko domena amatorów – stosują je także producenci, a tego typu teleskopy mogą charakteryzować się aperturą o wielkości do pół metra lub większą.

Zalety reflektorów:

• najniższy koszt na jednostkę średnicy apertury w porównaniu z refraktorami i katadioptrykami – produkcja zwierciadeł o dużych rozmiarach jest łatwiejsza od produkcji dużych soczewek;
• stosunkowo kompaktowe rozmiary i łatwość transportu (zwłaszcza w połączeniu z montażem Dobsona);
• doskonałe przystosowanie do obserwacji ciemnych obiektów nieba głębokiego – galaktyk, mgławic, gromad gwiazd;
• przekazywanie jasnego obrazu o niewielkim poziomie zniekształceń, pozbawionego aberracji chromatycznych.

Wady reflektorów:

• centralne ogniskowanie oraz poszerzenie zwierciadła wtórnego, które obniżają kontrastowość obrazu;
• duży rozmiar zwierciadła szklanego, znacząco wydłużający czas stabilizacji termicznej;
• otwarty tubus, który umożliwia dostęp pyłu oraz termicznych prądów powietrza, mających negatywny wpływ na obraz;
• konieczność okresowej regulacji luster (wyrównywania lub kolimacji), które ulegają rozregulowaniu w wyniku transportu i użytkowania.

Zalecamy:

Teleskop Levenhuk Skyline 130x900 EQ

Levenhuk Skyline 130x900 EQ to teleskop zwierciadlany Newtona, który najlepiej nadaje się do obserwacji obiektów głębokiego nieba. Idealnie sprawdza się również podczas obserwacji planet, nawet tych najodleglejszych jak Jowisz czy Saturn, oraz asteroid i komet. Możliwe jest również prowadzenie obserwacji obiektów NGC (wiele z nich można oglądać bardzo dokładnie). Obraz widoczny przez teleskop jest wyraźny i ostry.

Teleskop Levenhuk SkyMatic 135 GTA

Levenhuk SkyMatic 135 GTA to teleskop zwierciadlany na montażu azymutalnym z funkcją GoTo. Teleskop o dużej aperturze (f/5) nadaje się nie tylko do prowadzenia obserwacji astronomicznych, ale także astrofotografii. Za pomocą teleskopu można prowadzić szczegółowe obserwacje kraterów księżycowych o średnicy 7,24 kilometra, pierścieni Saturna, zmian pór roku na Marsie oraz odległych mgławic i galaktyk. Możesz również obserwować najjaśniejsze obiekty z katalogów Messiera i NGC, asteroidy, komety i wiele innych.

Teleskop Levenhuk Strike 120 PLUS

Levenhuk Strike 120 PLUS to teleskop zwierciadlany Newtona. Zwierciadlany układ optyczny teleskopu zapewnia wysokiej jakości obraz bez aberracji chromatycznych. Elementy układu optycznego posiadają specjalną wysoce refleksyjną powłokę z aluminium, minimalizującą utratę światła w teleskopie, co pozwala uzyskać jasny i wyraźny obraz.

Teleskop Levenhuk Skyline 130x900 EQ

Teleskop Levenhuk Strike 120 PLUS

Teleskop Levenhuk SkyMatic 135 GTA

Katadioptryki (teleskopy soczewkowo-zwierciadlane)

Teleskopy soczewkowo-zwierciadlane (tzw. katadioptryki) wykorzystują zarówno soczewki, jak i zwierciadła do tworzenia obrazu oraz korekcji aberracji. Miłośnicy astronomii rozróżniają dwa rodzaje teleskopów katadioptrycznych wykorzystujących konstrukcję Cassegraina – modele Schmidta-Cassegraina oraz Maksutowa-Cassegraina. Są to najbardziej popularne rodzaje teleskopów.

W teleskopach Schmidta-Cassegraina (Sch-C) zwierciadła główne i wtórne są sferyczne. Montowana w tubusie płyta Schmidta zapewnia korekcję aberracji sferycznej na pełnej średnicy apertury. Z zewnątrz płyta ta wydaje się płaska, w rzeczywistości jednak posiada ona złożoną powierzchnię – to właśnie ona stanowi najtrudniejszy do wyprodukowania element tej konstrukcji. Amerykańskim firmom Meade i Celestron udało się jednak pomyślnie opanować sztukę produkcji modeli Sch-C. Wśród szczątkowych aberracji występujących w tej konstrukcji najbardziej zauważalne są krzywizna pola oraz koma – ich korekcja wymaga zastosowania soczewek korygujących, zwłaszcza podczas robienia zdjęć. Głównymi zaletami tego modelu są krótki tubus oraz mniejsza masa w porównaniu do reflektorów Newtona o takiej samej aperturze i ogniskowej. Jednocześnie nie ma konieczności stosowania przedłużek związanych z montażem wtórnego zwierciadła, a zamknięty tubus zapobiega powstawaniu prądów termicznych i chroni układ optyczny przed dostępem pyłu.

Konstrukcja Maksutowa-Cassegraina (M-C) została opracowana przez rosyjskiego optyka Dmitrija Maksutowa oraz, podobnie do modelu Sch-C, posiada zwierciadła sferyczne. Do korekcji aberracji wykorzystywana jest w nim soczewka korygująca obraz na pełnej średnicy apertury – tzw. menisk (soczewka wklęsło-wypukła). Z tego względu przyrządy tego typu nazywane są także teleskopami meniskowymi. Do zalet konstrukcji M-С należy także zamknięty tubus oraz brak dodatkowych przedłużek. Niemal wszystkie aberracje można skorygować poprzez odpowiedni dobór parametrów. Wyjątkiem jest tzw. aberracja sferyczna wyższego rzędu, jednak jej wpływ jest nieznaczny. Cechy te sprawiają, że konstrukcja cieszy się dużą popularnością, dlatego wytwarza ją wielu producentów. Zwierciadło wtórne może być stosowane w formie odrębnej jednostki montowanej mechanicznie na menisku, lub w formie centralnego, aluminiowanego pola na tylnej powierzchni menisku. Pierwsza wersja zapewnia skuteczniejszą korekcję aberracji, druga zaś charakteryzuje się niższym kosztem i masą, łatwiejszym przetwarzaniem w produkcji masowej oraz wykluczeniem problemu nieprawidłowego wyrównania zwierciadła wtórnego.

Zasadniczo konstrukcja M-C przekazuje obraz w nieco lepszej jakości niż model Sch-C o podobnych parametrach i jakości wykonania. Teleskopy M-C o dużych rozmiarach wymagają jednak większej ilości czasu na stabilizację termiczną, ponieważ gruby menisk stygnie znacznie dłużej od płyty korekcyjnej Schmidta. Ponadto konstrukcja M-C wymaga większej sztywności mocowania elementu korygującego, a masa całego teleskopu jest większa. Z tego względu modele M-C zazwyczaj posiadają małą lub średnią aperturę; w przyrządach o średnich i dużych aperturach najczęściej stosowana jest zaś konstrukcja Sch-C.

Istnieją także modele katadioptryczne Schmidta-Newtona oraz Maksutowa-Newtona, które posiadają cechy charakterystyczne oryginalnych konstrukcji i zapewniają najskuteczniejszą korekcję aberracji. Jednak wymiary tubusów tych modeli pozostają typowe dla teleskopów Newtona (stosunkowo duże), a masa przyrządów wzrasta, zwłaszcza w przypadku zastosowania menisku korekcyjnego. Do rodziny teleskopów katadioptrycznych należą także konstrukcje z soczewkami korygującymi zamontowanymi przed zwierciadłem wtórnym (konstrukcja Klewcowa, sferyczna konstrukcja Cassegraina itd.).

Zalety teleskopów katadioptrycznych:

• duża skuteczność korekcji aberracji;
• uniwersalność zastosowania – modele te doskonale nadają się zarówno do obserwacji planet i Księżyca, jak i obiektów głębokiego nieba;
• w przypadku zamkniętych tubusów – ograniczenie dostępu termicznych prądów powietrza i ochrona przed pyłem;
• bardziej kompaktowe rozmiary w porównaniu do refraktorów i reflektorów przy jednakowej aperturze;
• niższe ceny teleskopów o dużej aperturze w porównaniu do refraktorów o porównywalnych parametrach.

Wady teleskopów katadioptrycznych:

• stosunkowo długi czas stabilizacji termicznej, zwłaszcza w przypadku konstrukcji z meniskiem korekcyjnym;
• wyższy koszt w porównaniu do reflektorów o takiej samej aperturze;
• złożona konstrukcja, utrudniająca samodzielną regulację przyrządu.

Zalecamy:

Teleskop Levenhuk Skyline PRO 80 MAK

Levenhuk Skyline PRO 80 MAK to model początkowy serii Skyline PRO. Oparty na konstrukcji optycznej Maksutowa-Cassegraina tubus teleskopu ma małe rozmiary, a jednocześnie zapewnia wysokiej jakości obraz. Ten model idealnie nadaje się do prowadzenia obserwacji obiektów głębokiego nieba, takich jak gromady gwiazd, gwiazdy binarne, mgławice i inne galaktyki. Zadziwiające możliwości tego teleskopu ujawniają się podczas obserwacji planet. Teleskop jest ustawiany na stabilnym montażu paralaktycznym niemieckim. Teleskop Levenhuk Skyline PRO 80 MAK świetnie nadaje się do prowadzenia obserwacji poza miastem, ponieważ łatwo go przetransportować i ustawić.

Teleskop Levenhuk SkyMatic 105 GT MAK

Levenhuk SkyMatic 105 GT MAK to teleskop Maksutowa-Cassegraina z funkcją GoTo. Takie rozwiązanie pozwala uzyskać doskonałą jakość i wysoką rozdzielczość obrazu przy zachowaniu niewielkich rozmiarów przyrządu. Ten model umożliwia obserwację plam na Słońcu, pasów Jowisza i pierścieni Saturna, a także kraterów księżycowych o średnicy wynoszącej zaledwie 4,5 mili. W przypadku obiektów głębokiego nieba możliwe jest prowadzenie obserwacji gwiazd o wielkości gwiazdowej wynoszącej 12, a także gromad kulistych, mgławic i galaktyk.

Teleskop Levenhuk Strike 950 PRO

Levenhuk Strike 950 PRO to najbardziej kompaktowy model z serii Strike PRO. Dzięki temu można go łatwo zabrać ze sobą poza miasto, aby prowadzić obserwacje astronomiczne. Oparty na konstrukcji optycznej Maksutowa-Cassegraina teleskop ma niewielkie rozmiary i małą masę, a jednocześnie zapewnia wysokiej jakości obraz ciał niebieskich. Długość ogniskowej wynosząca 1250 milimetrów zapewnia szczegółowy obraz obserwowanych planet. Średnica soczewki obiektywowej wynosząca 90 milimetrów pozwala na obserwowanie różnych obiektów głębokiego nieba. Ogólnie rzecz biorąc, model ten idealnie nadaje się dla osób lubiących podróżować lub dla tych, którzy nie mają w domu wystarczającej ilości miejsca na przechowywanie pełnowymiarowego teleskopu.

Teleskop Levenhuk Strike 950 PRO

Teleskop Levenhuk SkyMatic 105 GT MAK

Teleskop Levenhuk Skyline PRO 80 MAK

Jeżeli masz wątpliwości dotyczące wyboru teleskopu, poproś naszych sprzedawców o bezpłatną poradę!

Powielanie materiału w celu publikacji na dowolnym nośniku i w dowolnym formacie – zabronione. Zezwala się na umieszczenie odwołania do artykułu z użyciem aktywnego łącza do strony pl.levenhuk.com

Producent zastrzega sobie prawo do wprowadzenia zmian w cenniku, ofercie i specyfikacji produktów oraz do zakończenia sprzedaży produktów bez uprzedzenia.